Sémelle e o seu fillo Dionisos

Dionisos e Ariadna -Tiziano
Ménade- Escopas
Thyrsus
Sileno- Ribera
Os Borrachos- Velázquez
Dionisos- Caravaggio

Sémelle, filla de Cadmo e Harmonía, cando a seduciu Zeus para non asustala, transformouse en mortal, xaceu con ela e Sémelle quedou encinta. Hera, como non podía ser doutro xeito, quixo castigala; así, ao sexto mes de embarazo visitou á moza disfrazada de vella , aconselloulle que pedise ao seu amante que non a enganase máis e se revelase ante ela coa súa natureza e forma auténticas, porque doutra forma, como podería ter a seguridade de que non era un monstro?
Sémelle, en quen a dúbida botou raíces, lembrou que Zeus lle prometera outorgar todo canto lle pedise, así que seguiu o consello de Hera, curiosa por coñecer o rostro do seu amante. Zeus, aterrado pola petición, pero sen poder negarse, presentouse ante a moza empuñando o trono e os raios, e nese mesmo instante a desdichada rapaza quedou fulminada. Pero Zeus tivo tempo de retirar do seo da nai ao fillo que esperaba e Hermes, sempre tan oportuno, implantoullo nunha das coxas para que o incubara. Tres meses despois naceu Dionisos/ Baco ("nado dúas veces")da coxa do seu divino proxenitor; por iso ao neno se lle chamou tamén Diméter, "o de dúas nais" .
Logo Perséfone, por encargo de Zeus, levou ao neno e púxoo ao coidado do rei Atamante de Orcómenos e da súa muller Ino (tía de Dionisos)para que o criasen, disfrazado de nena, para que non o atopase Hera. A raíña dos deuses con todo non se deixou enganar e, castigou á parella real facendo que se volvesen tolos.

Zeus transformou a Dionisos nun cabrito e entregouno ao coidado das ninfas do monte Nisa, Macris, Erato, Bromia e Baque, que o coidaron, consentírono e alimentárono. Estando con elas foi precisamente cando descubriu ou inventou o viño, seguramente por suxestión delas. Foi o seu titor naquel retiro Sileno, un ancián feo e barrigudo, con fama de sabio e filósofo, borracho incorrixible logo que o seu pupilo lle deu a probar as excelencias do seu descubrimento, aínda que debía de ser un viño profético, porque din que desde entón vía o pasado e o futuro, aínda que o certo é nunca volveu dar un paso polo seu propio pé e facíase trasladar montado nun borrico.

Chegado á idade adulta, Hera recoñeceuno e por suposto outra vez usou a súa arma máis letal e fixo que se volvese tolo. Deste xeito, medio mareado e dando tropezóns, percorreu o pobre deus o mundo, introducindo en todos os países o cultivo da vide e a obtención do viño, polo que en todas partes o adoraron.

Dionisos vagaba polo mundo, acompañado do seu titor, Sileno, e dunha corte de sátiros salvaxes e ménades alucinadas, armados con varas cubertas de hedra, cunha piña de piñeiro na punta, chamadas "Thyrsus", e serpes, espadas e bramaderas. Todos danzaban frenéticamente, como posuídos por todos os demos.

Os sátiros eran chatos, de pelo enmarañado e orellas afiladas, tiñan dous cornos na fronte, unha cola de cabalo e patas de macho cabrío. Tamén chamados silenos ou faunos, percorrían constantemente o campo e trataban de violar a todas as mozas que atopaban, polo que os mortais temíanos.

Ménade en grego quere dicir estar fóra de si, maníaco, toleado, e en plural significa "furiosas". De feito cando se celebraban os misterios de Dionisos, as Ménades ou bacantes parecían posuídas dunha tolemia incontrolada. Ían espidas ou semiespidas, coroadas de hedra; adoitaban tocar a frauta e danzaban frenéticamente ata entrar no delirio.Foi en Naxos onde Dionisos coñeceu a Ariadna, abandoada por Teseo, e ao instante casou con ela. Tiveron varios fillos: Enopión, Toante, Estáfilo, Latramis, Erante, Taurópolo.

Desde entón a súa actividade encamiñouse a difundir as dionisíacas, cultos orxiásticos moi relacionados con rituais relixiosos, cuxas pegadas aínda perduran nas festas da vendima de moitos lugares, onde se mesturaban danzas e representacións históricas con xogos populares burlescos, polas que tamén foi considerado creador e deus do teatro e da comedia.

Implantado, ao fin, o seu culto en Grecia, e antes de subir ao Olimpo, descendeu ao Hades e rescatou á súa nai. Enganou a Perséfone para que lle axudase e subiu con ela ao Olimpo, onde ambos se converteron en inmortais e ela adoptou o nome de Tione para que Hades non a recoñecese, que o nome entre os antigos revelaba á persoa. Dise que cando chegou ao Olimpo, Hestia cedeulle o seu lugar para que tivese un sitio entre os doce, contenta de afastarse das rifas e disputas permanentes da súa celestial familia.
O mito de Dionisos está ligado tamén desde as súas orixes, á tolemia, que afecta non só a el senón que tamén aos que o rodean. Nas bacanais, os adeptos chegaban a entrar en tal éxtase que lles proporcionaba unha forza prodixiosa e temible da que foron vítimas algúns heroes, en pleno frenesí podían chegar a descortizar e devorar animais ou persoas.