A figueira

A figueira é un das árbores máis antigas cultivada polo home.
É a primeira árbore que se cita na Biblia.
Na mitoloxía grega está relacionada con acontecementos e deuses que testemuñan a súa orixe ctónico(designa ou fai referencia aos deuses ou espíritos do inframundo por oposición ás deidades celestes), en cambio na India considérase unha árbore sacra.

Naturalmente, na mitoloxía grega existe moita información sobre a figueira. Unha das referencias máis directas faise na batalla dos Titáns. O paso da época dos deuses ctónicos aos solares non foi pacífica. O mito conta que as batallas entre os aliados de Zeus, os Cíclopes, e os seguidores de Crono, os Titáns, duraron nove anos. Ao final, os Titáns afundíronse no fondo da Terra, na escuridade do Tártaro, do cal Zeus saíu vencedor. Excepto un deles, todos se afundiron nas sombras. Syké(figueira) regresou á luz, en forma dunha árbore.

Segundo outra versión, a Figuera debe a súa existencia a Dioniso. Venerouse como árbore de Dioniso e ao mesmo tempo de Príapo.

Unha terceira versión conta que a deusa Deméter regalou a Figueira ao pobo de Ática, onde se refuxiou cando gardaba loito polo rapto de Persefona.

A particular relación que existe entre a Figueira e os deuses da terra, da auga, da lama obsérvase na súa forma. A madeira é de cor gris como a cor das rochas, porosa, e incombustible. É húmida e carece de resina. Ao manter a humidade nos poros, é moi resistente a grandes secas.

A figueira na cultura popular galega

Lamas Carvajas recolle o uso dos figos, entre outras cousas, para curar o tangaraño (raquitismo) dos nenos , colgándollos do pescozo. LisQuiben recolle outro uso medicinal, neste caso para curar o mal do torrón (unha enfermidade do bazo non definida): consiste en levar o meniño enfermo de noite a un prado no que medre unha figueira -ou unha moreira- e colocalo de pé sobre a herba, logo córtase o terrón ó redor dos pés e volven á casa co terrón posto sobre o bazo do enfermo. Así, segundo vai secando o terrón, vai curando o rapaz.

Moito máis estendido é o uso do leite dos figos e brevas (é dicir, do látex) para curar as espullas.

Locucións

• Caer coma un figo maduro (ceder unha muller ós requirimentos sexuais dun home).
• Estar coma unha bévera (dise dunha persoa chea de achaques).
• Máis mol que unha bévera
• Mirrado coma un figo
• Ser coma a leña da figueira, recia de fume, fraca de madeira (aparentar máis do que se é).
• Ser coma un figo (ser moi delicado, que non se lle pode tocar).

Refraneiro

• A leña da figueira, recia de fume e fraca de madeira.
• A negra con frío non vale un figo, a branca con xeada, nin figo nin nada.
• A unha vella enriba dun muro, tembráballe o cu coma un figo maduro.
• Ano de béveras, nunca acá veñas.
• Ano de béveras, nunca o vexas.
• Auga ó figo e para pera viño.
• Cando a figueira ten folla, val ouro a solla.
• Cando a gaivota busca unha figueira, anuncia tempestades desa maneira.
• Cando hai uvas e figos, amaña os teus vestidos.
• Con béveras e con figos non aproveitan os viños.
• Con béveras, viño bebas, e con figos, auga e viño.
• Con caracois, figos e béveras auga non bebas, pero o pan e o viño sexa tanto que todo o que comas ande nadando.
• Con figos e béveras viño non bebas.
• Con figos e béveras, auga bebas.
• Con figos, bebe auga ou viño.
• Deben nadar en viño os caracois, as béveras e os figos.
• Digo e redigo que a bévera nunca foi figo.
• Digo que a figueira non é figo, e así o digo.
• En tempo de figos non hai amigos.
• Figos á figueira, vellos á fogueira.
• Figos á figueira, vellos á golfeira.
• Folla na figueira, muxe na ribeira.
• Nin morcilla sen figos nin voda sen pan trigo.
• No tempo dos figos non hai amigos.
• O figo na figueira, a froita na praza e a moza no mesón, tres cousas son que maduran sen sazón..
• Ós figos, se son verdes, hai que darlle viño.
• Primeiro a ameixa, despois a cereixa, despois o figo e o carrapichote meu amigo.
• San Técola que vendima as uvas e os figos leva.
• Santiago trae as béveras e os figos leva santa Tecla.

Cantigueiro

• A miña muller é vella,/ de vella non me ten fillos,/ heina de mandar colgar/ nunha figueira de figos.
• A miña muller é vella/ e de vella non ten fillos;/ heina de pór de espantallo/ nunha figueira dos figos.
• A unha vella/ enriba dun muro/ tembláballe o cu/ coma un figo maduro.
• A unha vella/ que estaba no muro/ tembráballe o cu/ como un figo maduro.
• Eu non quero uvas,/ figos nin castañas,/ pero prás ameixas/ teño boas mañas.
• O rei mandou unha carta/ dentro dun figo maduro:/ que as mulleres beban viño e os homes, mexo de burro.
• ¡Quen fora reichiño roibo/ para cantar na túa figueira,/ pra non saír do teu horto/ e aniñar na túa silveira.
• Vaia, que non tornas pouco/ da túa figueira, valeca!/ Eche segundo, meu neno,/ eche segundo a quen sexa.
• Veña o aguinaldo logo,/ figos, viños e lacós:/ somos bos de conformar,/ non somos nada lapós.

Adiviñas

• Adiviña adiviñador, ¿que froiteira carga sen a súa flor?.
• Altas nais capeludas,/ mais fillos zaramboles. Adiviña ti, se podes.
• Cen e cen fillos ten/ e todos a leite os mantén.

En tódolos casos, a solución é a figueira.

Bibliografía: http://gl.wikipedia.org/wiki/Figueira_(%C3%A1rbore)