miércoles, 31 de diciembre de 2008

O acivro



O acivro, (acibreiro, xardón, acebiño, acevo, acibeira, acivreiro, acibra, acibreira, cebro, escornacabras, rascacú, vellebrán, xando, xardeira), (Ilex aquifolium L.) é un arbusto de 2-5 m de altura (chegando o cultivado aos 20 m) que pode vivir moitísimo tempo, rexistrándose casos de até 300 anos. As follas son coriáceas coas beiras onduladas e espiñentas permanecendo todo o ano na planta sendo, polo tanto, perennifolia. É unha planta dioica: ten flores unisexuais, masculinas e femininas, en individuos distintos; sendo de cores brancas. O froito, de cor vermello, é unha boliña do tamaño dun chícharo con 3-4 sementes duras que madurece en outubro e permanece na planta durante varios meses. Certos animais, como a pita de monte (Tetrao urogallus), comen os seus froitos e expulsan as sementes cos excrementos logrando así a propagación da especie.

Na Galicia é unha árbore protexida, atópase sobre todo nas montañas do interior: Na serra de San Mamede; na serra dos Ancares; no Incio; no val do Lóuzara, no monte Oribio do concello de Samos; no Courel, sobre todo na Devesa da Rogueira. Atopamos acivros preto da costa como na fermosa fraga de Caaveiro ou mesmo os corpulentos especímenes da parroquia de Morgadáns (concello de Gondomar).

Os froitos son tóxicos para as persoas orixinando diarreas, convulsións e mesmo a morte en nenos e nenas. As follas teñen propiedades febrífugas, sudoríficas, diuréticas e laxantes. Segundo a medicina popular a cortiza do acivro, macerada en auga, axuda a curar a epilepsia.
A madeira, de cor claro e difícil de traballar, usouse, tinguida de negro, para substituír ao ébano. As pólas novas para mangos de cazolas e tamén para as aguilloadas, varas longas cunha punta de ferro no extremo usada para picar ou aguilloar aos bois, cabalos e outros animais e que aínda non hai moito tempo estaban a venda nas feiras do país.
Coa casca faise o visgo ou liga, produto gomoso empregado para cazar pequenos paxaros vivos( xílgaros, reiseñores,...).

Hai moitos anos usábase a póla do acivro para acadar o amor dunha moza. O ritual era o siguinte: Córtase unha póla de acivro a noite de San Xoán e pásase 13 veces por baixo das ondas do mar, rezando un credo de cada vez, e despois con ela tócase a moza elixida.

O feito de ter follas e froitos durante o inverno foi considerado como un símbolo da vida que aguanta o esmorecemento do resto da vexetación durante esa estación do ano. O costume de usar pólas de acivro no tempo do Nadal ven do moi antigo;os celtas, entre outros, na entrada do inverno, puñan nos seu cuartos pólas de acivro e para os romanos estaba asociado ás festas saturnais celebradas a finais de decembro na honra do deus da sementeira e da agricultura: Saturno.
Precisamente as pólas que teñen máis interese para a ornamentación son as de pés femias (as que teñen os froitos). Por outra banda, nas zonas boscosas de montaña e de cheo no inverno cando outro tipo de vexetación escasea, os froitos e follas do acivro constitúen o case o único alimento dunha importante comunidade de vertebrados (roedores, herbívoros e aves) como a pita de monte, corzo e tordo. A mesta follaxe da lugar a que a temperatura no interior dun acivro chegue a ser uns 4ºC superior á temperatura no exterior polo que serve de acubillo de moitos paxariños que escapan así das ventiscas e nevaradas e incluso tamén se esconden dos seus predadores naturais como o miñato (Búteo búteo) e o azor (Accipiter gentiles). Estudos feitos nos Ancares demostran que no cru inverno un 67% dos paxaros foron atopados vivindo nos acivros.

Unha antiga historia celta "O rei carballo e o rei acivro" que se representaba a comenzos do inverno conta como na rolda dos ciclos naturais, o rei acivro é dono e señor da parte escura e fría do ano e que toma o relevo de soberanía do rei carballo que gozou dos meses máis luminosos e cálidos"


lunes, 29 de diciembre de 2008

O Hermafrodito

No libro IV da Metamorfose, Ovidio cóntanos a historía do Hermafrodito.
Este era fillo de Afrodita e de Hermes, en honra dos cales recibiu o seu nome, unha mestura do dos seus pais. Pero Afrodita (Venus, en latín), ao sentirse culpable de adulterio, separouse do seu fillo e deixouno no monte Ida (en Frixia) ao cuidado das ninfas do monte (As Náyades), por quen foi criado.
Co paso do tempo, o neno converteuse nun mozo de gran beleza. Un bo día, Hermafrodito decidiu saír a percorrer as terras gregas. Indo de camiño a Caria, en Halicarnaso, o exceso de calor daquel día fíxoo aproximarse a un lago para refrescarse, e sacándose a roupa, púxose a nadar espido. A náyade Salmacis, que é a única ninfa a quen el non coñece, pasa o seu tempo mergullándose no seu propio lago, peiteando os cabelos cun peite de madeira de buxo ou co corpo envolto nun vestido transparente, deitase sobre as follas brandas ou nas herbas e tamén noutras ocasións recolle flores. Precisamente estaba recollendo flores cando viu ao mozo, e ao observar o seu corpo espido, sentiu unha atracción inmediata cara a el e non tardou en espirse e achegárselle para tratar de conquistalo, pero o mozo resistiuse.
Aínda así, a ninfa non desestiu no seu empeño e abrazouno fortemente, arrastrando ao fondo, mentres loitaba con el, suplicou aos deuses que non separasen os seus corpos, dicindo: Aínda que loites, maldito, non por iso vas fuxir! Deuses, facede que nada poida xamais separalo de min nin separarme del!. Os deuses, atendendo a súa súplica, concedéronlle o seu desexo e ambos corpos fusionáronse para sempre nun só ser, de dobre sexo.
Hermafrodito suplicou aos seus pais, os deuses, que todo mozo que se bañase naquel lago correse a súa mesma sorte. Desta forma, o lago arrebataría a virilidad a todo aquel que se bañase nel, tal como así llo concederon os deuses.
Este mito deu orixe ao uso da expresión Hermafrodita, para describir ás persoas intersexuais.

viernes, 26 de diciembre de 2008

Danae



























D
anae. Gustav Klimt

Danae era filla de Acrisio, rei de Argos e de Eurídice. Este rei soubo por un oráculo que o seu neto lle arrebataría o trono, polo que decidiu encerrar á súa única filla nunha torre de bronce co fin de que non chegase a coñecer a ningún home e impedir deste xeito chegar a ter unha descendencia que co tempo poría en perigo a súa vida.

Unha vez Xupiter/Zeus decatouse da beleza e os encantos da nova princesa prisioneira e decidiu posuíla. Para iso metamorfeouse en choiva de ouro e entrou na torre onde se atopaba Danae.
As razóns do seu cambio de forma habería que buscalas tanto no seu interese de non espertar as sospeitas da súa esposa Xuno/Hera, como no interese de poder burlar a vixilancia de Acrisio.
Tras as relacións de Zeus con Danae, esta queda embarazada e dá a luz a Perseo.
O rei de Argos, que non se cre a fecundación divina, manda que ambos sexan arroxados ao mar nun baúl. Finalmente arribarán na illa de Séfiros onde serán salvados e recollidos por Dictis, irmán do tirano Polidectes.
Algúns anos máis tarde, Polidectes, o rei, namorouse de Danae e quixo afastar a Perseo, que se convertera nun mozo moi valeroso . Durante un banquete e recorrendo ao engano, conseguiu facerlle prometer que traería a cabeza dunha das tres gorgonas, Medusa, un monstro con cabelos de serpe e un rostro tan aterrador que convertía en pedra a todo aquel que se atrevía a miralo, tarefa que se consideraba imposible.
Partiu, Perseo, á aventura e grazas á súa astucia arrebatoulles ás parcas o seu único ollo e así conseguiu que lle indicasen o camiño cara ás ninfas, as cales lle deron unhas sandalias aladas, un zurrón e o casco de Hades, que facía do seu portador invisible e Atenea agasallouno cun escudo máxico para que non tivese que mirar directamente ao monstro, para rematar, Hermes proporcionoulle unha afiada fouce de aceiro para cortar a cabeza. Cando chegou á morada das gorgonas, estas estaban durmidas, así que aproveitou e cortou a cabeza da que era mortal e fuxiu co casco que o facía invisible. Finalmente, o mozo regresou ao ano seguinte a Séfiros logo de diversas aventuras, xusto a tempo de rescatar a Dánae e a Dictis que estaban refuxiados nun templo fuxindo de Polidectes, polo que lle ensinou a este a cabeza de Medusa petrificándoo, seguidamente ao decatarse que Dictis defendera a Danae dos continuos ataques de Polidectes, converteuno en rei de Séfiros.
Pero antes de chegar a Séfiros, cando viña de volta, voando grazas ás súas sandalias aladas, viu a Andrómeda (encadeada a unhas rochas, espida) e namorouse dela. Baixou á praia a falar con Cefeo e Casiopea para pedir a súa man se a libraba do monstro mariño. Os pais aceptaron de mala gana. Perseo loitou co monstro mariño, matouno e usou a cabeza de Medusa (que convertía en pedra a quen a miraba) para petrificar ao animal e convertelo en coral. Despois desatou a Andrómeda pero Casiopea negouse a cumprir a súa promesa, porque xa lle prometera a súa man ao príncipe Axenor. Perseo loitou contra el e o seu séquito e logo de matar a moitos viuse obrigado a usar a cabeza de Medusa e petrificou aos que quedaban. Andrómeda casou felizmente con Perseo.
Dánae acompañou a Perseo e á súa prometida Andrómeda ata Argos, pero Acrisio temendo o seu tráxico destino fuxiu a Tesalia á cidade de Larisa situada no país dos pelasgos. Perseo levado polo seu desexo de coñecer ao seu avó, foi buscalo e así ambos se atoparon nos xogos organizados polo rei do país, onde Acrisio ía como espectador e Perseo como participante. Durante unhas probas, un disco lanzado por Perseo matou ao rei por accidente. Ao saber a identidade da vítima rendeulle honras fúnebres ao seu avó e como non ousaba reclamar o trono de Argos tras o sucedido cambiouno polo trono de Tirinto cun curmán de Danae.

Argos (O que vixiaba a Io)

Argos, dotado para a vixianza polos seus multiples ollos ( temos que lembrar que Xuno entregáralle a Io para que a vixiara e Xupiter/Zeus non puidese arrimarse a ela), permitíalle a Io pacer durante o día, de noite pechábaa e atábaa con cadeas. Ninguén recoñece a Io, nin sequera o seu pai, nin as súas irmás e como non pode comunicarse con palabras cunha pata escribe na terra o que lle pasou, Inaco, o seu pai, chora pola súa desgraza mentres abraza a súa filla; Argos arranca á filla dos brazos de seu pai e lévaa a uns pastizais máis afastados; el sitúase no cume dun monte e dende alí vixia en todas as direccións.
Xupiter sente remordementos polas desgrazas de Io e entón chama ao seu fillo Mercurio e ordénalle dar morte a Argos. Mercurio baixa á terra disfrazado de pegureiro e vai xuntando polo campo unhas cabras e condúceas ata onde está Argos, mentres toca o caramillo. Senta a carón de Argos e falan e disfrutan coa música; ao fin consegue dobregar os ollos vixiantes, Argos pecha todos os ollos canso de tantas historías e entón o deus aproveita e féreo coa súa espada e despois tírao dende o cume do monte.
Ao ver isto, Xuno recolle os cen ollos de Argos e colócaos nas plumas do pavo real (ave consagrada a Xuno) enchendo a súa cola de estreladas perlas, tamén se enfada moitísimo e víngase en Io enviándolle unha Erimis (un tabán) que a aguilloa incesantemente obrigándoa a fuxir. Despois de fuxir e fuxir, Io, chega a carón do río Nilo e cae de xeonllos na beira da auga e con penosos bruídos, levanta a cabeza, o que pode, cara o ceo, pidindo a fin das súas desgrazas.
Xupiter xúralle a súa muller que nunca máis lle vai "poñer os cornos", mostrase moi agarimoso, dille que ela é o máis importante da súa vida, que o de Io e as demais foi algo que quere olvidar(así son os homes). Xuno perdoa e Io recobra a súa figura, máis tarde, parirá a Épafo.
Io converteuse en raíña de Exipto e a súa morte foi adorada coma deusa Isis.

lunes, 22 de diciembre de 2008

O apalpador



NOITE DO APALPADOR
Xurxo Valcarlcel

Esta noite feiticeira,
loguiño de te durmir,
entre a neve silandeira
o Apalpador ha de vir.

Baixará dende a Rogueira,
devesa moi misteriosa,
onde habitan a bidueira
e a faia máis preciosa.

Por Campelo pasará,
por Mostaz e por Moreda,
en Esperante estará,
e tamén irá a Noceda.

Por Pacios, por Mercurín,
por Folgoso e A Seara...
como non, Ferramulín,
igual verá a súa cara.

Cubrirao a nevarada,
a boina branca terá,
e a toda casa abrigada
a sorpresa levará.

O carboeiro imponente
moitos traballiños ten,
palpar barrigas da xente
e facer carbón moi ben.

Os rueiros serán seus
na xeada escuridade,
entrará en casa dos teus
coa súa inmensa bondade.

Irá polo corredor
sen facer ningún ruído,
retirará o cobertor
por ver quen está durmido.

Sexas neno ou rapariga,
durante a noite cumprida,
tocarache na barriga
e verá que está mantida.

E con agarimo fondo,
dende o seu corazón puro,
pedirá con falar dondo
que non teñas porvir duro.

E ó acordares co abrente
sentirás un arrecendo,
de castañas, seu presente,
que poderás ir comendo.

Non busques logo a compaña
de quen che quere mantenza,
pois xa estará na montaña
na cabana da fervenza.

Sempre alí con Novoneyra,
o cantor dos tesos cumes,
sentados xunto a lareira
quecendo con moi bos lumes.

Isto foi publicado na Voz de Galicia o 3/12/2008

Unha figura con posibles raíces precristiás e con parentes no País Vasco e Cantabria
A figura do Apalpador, pouco estudada ata hoxe polos investigadores do folclore galego, parece presentar moita similitude con outros personaxes tradicionais das festas do Nadal do norte da Península, como o coñecido Olentzero do País Vasco e o Esteru, presente nas lendas de Cantabria e da zona oriental de Asturias. Estes personaxes son, respectivamente, un carboeiro e un leñador que viven habitualmente no monte e levan agasallos aos nenos ao finalizar o ano.
As orixes destas tradicións están pouco claras, pero a maioría dos investigadores coinciden en relacionalas coas antigas festividades agrarias do solsticio de inverno. Segundo este criterio, estes personaxes serían supervivencias de crenzas relixiosas anteriores á implantación do cristianismo e virían a simbolizar o renacemento anual do sol e do seu poder benéfico sobre o mundo natural e a sociedade humana. No seu estudo sobre o Apalpador, José André López opina que este personaxe é «anunciador da fartura, da protección, da alianza coa boa fortuna». Tradicións similares, segundo cren moitos expertos, deron orixe a outros personaxes típicos do Nadal divulgados por toda Europa, como San Nicolao ou Papá Noel.
A diferenza destas figuras ou do Olentzero -un personaxe ben implantando na moderna cultura urbana do País Vasco-, o mito do Apalpador ficou circunscrito a algunhas poboacións da montaña lucense, onde só o recordan hoxe algunhas persoas.

viernes, 19 de diciembre de 2008

Xesús, un campesiño xudeo do ano 1?

Este é o título que a revista Clio lle dá ao artigo da páxina 3 da revista neste mes de decembro.
No artigo que se encontra dentro dunha serie "Mentiras da historía" di que segundo os estudos de Jordi Vidal, investigador da Universidade de Londres, que si aceptamos que Xesús naceu en tempos de Herodes o Grande, deberemos tamén observar que Xesús naceu, como mínimo, no ano 4 antes da nosa era, pois este é o ano en que morreu Herodes o Grande. Este contrasentido que tal vez se deba ao monxe Dionisio o Exiguo, que no século VI creou un calendario litúrxico que contaba os anos dende o nacemento de Xesús.
Sucede o mesmo coa data do nacemento, o 25 de decembro. Segundo o Evanxeo de Lucas, a noite na que naceu Xesús había pastores cuidando aos rabaños á intemperie, actividade imposible en Palestina a finais de decembro debido ás baixas temperaturas.
Poida que a elección do 25 de decembro como data da natividade de Xesús debeuse a vontade dos primeiros cristiáns en facer que coincida o seu nacemento coa festividade dunha das divinidades máis populares no Imperio Romano, Mitra.
Mitra era o deus indo-iraniano da xustiza e o mitraísmo foi unha das relixións máis populares do antigo Imperio Romano, sobre todo entre os soldados. A historía de Xesucristo ten tantas cousas en común coa de Mitra, que se chegou a sospeitar que o cristianismo era un derivado da fe persa.
Chegaron ata nós moi poucos documentos sobre o mitraísmo, así que o que se sabe extraeuse das pinturas sacras atopadas nos mitreos, que eran os templos onde se rendía culto ao divos Mitra.
Mitra naceu o 25 de decembro, nunha cova escura e os pastores foron os primeiros que o atoparon e o adoráron.
Trouxéronlle agasallos, ouro e esencias.
A súa nai era unha virxe, chamada Nai de Deus.
Mitra era un lazo de unión entre Deus e a xente. Era un representante de Ahura Mazda na Terra.
Foi enviado polo Pai para que se cumprisen os seus desexos na Terra, e o seu sacrificio ten como finalidade a redención do xénero humano.
O transitus (viaxe de Mitra co touro sobre os ombreiros) recorda ao Vía Crucis do Evanxeo.
Os mitraístas crían na resurrección, na comuñón con pan e viño, no ceo e no inferno.
Mitra recibía apelativos da Luz, o Bo Pastor, A Verdade.
O día sacro do mitraísmo era o domingo.
O mitraísmo represéntase cunha cruz nun círculo, que simboliza o sol. As catro esquinas da cruz representan o ano solar. No Cristianismo, a cruz representa o sufrimento.
A finais do século IIIa.C., fundiuse a relixión mitraica co culto ao sol e cristalizaron na nova relixión do Sol Invictus. O emperador Aureliano fíxoa oficial no ano 274 a.C. e cada 25 de decembro celebrábase o festival do Natalis Solis Invicti (o nacemento do sol invencible).
Mitra, cuxos orixes son moi anteriores ao cristianismo, naceu na noite máis longa do ano. Simbolizaba o nacemento da luz e a esperanza e a renovación da natureza. O nacemento de Cristo situouse na mesma data do calendario solar.
A finais do século III, comezou a decaer o mitraísmo. A forte competencia do cristianismo, apoiado por Constantino I O Grande, rouboulle adeptos. Ademais, o mitraísmo excluía ás mulleres que si tiñan dereito a participar no cristianismo.
O cristianismo desprazou ao mitraísmo no século IV, ata converterse na única relixión oficial do imperio con Teodosio (379-394). O mitraísmo prohibiuse oficialmente no ano 391, aínda que se mantivo a súa práctica clandestina durante algún tempo.
Os mítreos, unha especie de covas onde cavían unhas 30 ou 40 persoas acabaron sendo as criptas de moitas igrexas cristiás.

jueves, 18 de diciembre de 2008

AS EGUAS PREÑADAS POLO VENTO»

Un dos máis soados mitos relacionados coa vella Hispania foi o das eguas ás que fecundaba o vento; mito que foi moi popular na Antigüidade, a pesar de transcorrer nun “finis terrae”.

Consiste na crenza, ou máis ben na afirmación (pois para os antigos o mito, a diferenza da fábula, é unha “vera narratio”), dun feito tomado como certo: Preto de Olisipo (Lisboa), as eguas, volvéndose cara ao Océano, isto é, cara ao Occidente, podían ser fecundadas polo vento do Oeste, o Zephyrus grego (Favonius romano), un vento reconocidamente cálido e vivificador. Preñadas así por un deus, parían poldros velocísimos pero que morrían pronto.
O mito é referido con distintos detalles por dezasete escritores antigos, desde Homero na Ilíada (s. IX-VIII a.C.) ata autores cristiáns do século IV-V d.C. como Lactancio e san Agustín, pasando por tratadistas tan serios como Aristóteles, o propio Plinio o Vello ou Claudio Aeliano na súa “De natura animalium”. Pero, a pesar destes testemuños antigos, a crítica histórica moderna veuno considerando un bulo ou como expresión ambigua dunha estrutura social de tipo matriarcal.

Na "Historia de las mujeres" no volume dedicada a Idade Media, no capitulo "La mujer y los alientos" fala que Alberto Magno evoca o caso da muller que, segundo propia confesión, obtiña pracer coa acción do vento. Esta anécdota serve para esbozar a comparación frecuente entre a muller e a egua, capaz de concevir grazas á acción do vento.



Versión en castelán


LAS YEGUAS PREÑADAS POR El VIENTO»

Uno de los más célebres mitos relacionados con la vieja Hispania fue el de las yeguas a las que fecundaba el viento; mito que fue muy popular en la Antigüedad, a pesar de trascurrir en un "finis terrae".

Consiste en la creencia, o más bien en la afirmación (pues para los antiguos el mito, a diferencia de la fábula, es una "vera narratio"), de un hecho tomado cómo cierto: Cerca de Olisipo (Lisboa), las yeguas, volviéndose hacia el Océano, esto es, hacia el Occidente, podían ser fecundadas por el viento del Oeste, el Zephyrus griego (Favonius romano), un viento reconocidamente cálido y vivificador. Preñadas así por un dios, parían potros velocísimos pero que morían pronto. El mito es referido con distintos detalles por diecisiete escritores antiguos, desde Homero en la Ilíada (s. IX-VIII la.C.) hasta autores cristianos del siglo IV-V d.C. como Lactancio y san Agustín, pasando por tratadistas tan serios como Aristóteles, el propio Plinio el Viejo o Claudio Aeliano en su "De natura animalium". Pero, a pesar de estos testimonios antiguos, la crítica histórica moderna lo consideró uno bulo o como expresión ambigua de una estructura social de tipo matriarcal.

En la "Historia de las mujeres" en el volumen dedicada la Edad Media, en el capitulo "La mujer y los alientos" cuenta que Alberto Magno evoca el caso de la mujer que, según propia confesión, obtenía placer con la acción del viento. Esta anécdota sirve para esbozar la comparación frecuente entre la mujer y la yegua, capaz de concebir gracias a la acción del viento.







miércoles, 17 de diciembre de 2008

Seres fantásticos galegos

As Mouras: Son mulleres belísimas e encantadas que viven nos fontes, castros e penedos. Unha destas mouras é Ana Manana.
Esta moura vive nuha fonte que leva o seu nome, nuns penedos próximos ao Pozo Meimón, no río Miño, moi preto da cidade de Ourense. Sábese que é fermosísima e viste de branco.
Contan que un galego que voltaba da sega en Castela topou no camiño cun señor moi ben vestido, que lle preguntou de onde era e se sabía do Pozo Meimón. O labrego respondeu que si, e entón o señor díxolle:
- Ti queres ser rico?
- Home!
- Pois entón vas onda o Maimón, achégaste a fonte que está a carón e berras tres veces: Ana Manana!. Á terceira sairá unha señora moi fermosa e dáslle este queixo que che dou. Fixate que ten catro cornos. Ela hacho de agradecer facéndote rico. Pero coida de non llo contar a ninguén, e aínda menos a túa muller.
-Ai, ho! Iso está feito!
O labrego atou o queixo nun pano e seguiu camiño mentres lle daba á cabeza botando as contas da leiteira. Antes de ir ao Meimón, como levaba tanto tempo fóra da casa, pasou a ver a súa muller; ao ver esta o paquete que levaba nas mans, díxolle :
-Vai, home, tráesme un galano!
- Non muller. Isto é un encargo que me fixeron. Non se che ocorra tocalo.
- E non podo velo?
-Non
- E para min non hai nada?
-Polo de agora non. Ti non toques o paquete e xa verás cando volva de facer o encargo. Non che ha pesar.
Nun descoido a muller abriu o pano, viu o queixo, gorentoulle, e rebandoulle un corno. Logo envolveuno e deixouno onde estaba. O home, sen saber, colleu o queixo e marchou cara ao Maimón. Chegou a fonte e berrou:
-Ana Manana! Ana Manana! Ana Manana!
Saiu a moura, belísima pero moi irada:
-Que queres?
-Traioche este paquete
-A ver!. Que fixeches?. Non che dixeron que non lle tocaras? -dixo ao ver o queixo sen un corno. Pousou o queixo no chan e este volveuse un cabalo, pero coxo, faltáballe unha pata.
- Agora non podes desencantarme. Este é o cabalo no que ía marchar e mira como está. Perdiches as riquezas coas que ía agasallarte. Vaite para a casa e lévalle á túa muller esta faixa, e o único que che podo dar. Cando estea para parir poslla.
A dama e o cabalo desapareceron pola boca da fonte. O home colleu a faixa e marchou pero ocorréuselle ver que tal lle quedaría a faixa a súa muller e púxoa a redor do tronco dunha sobreira, entón unha labarada queimou faixa e sobreira.
Existe unha clara relación de Ana Manana con Ana, Dana ou Diana, deusa das augas e das fontes e do outro mundo, a quen están dedicados o río Ana (ou sexa Guadiana) a Lagoa de Anna (Albufera de Valencia), o Coto de Doñana, os ríos D`nieper, D`niester, Don, Danubio, etc. É a mesma que a Anna Purna india e Anna Perenna romana. Foi cristianizada como Santa Ana (?). Trátase con toda evidencia da mesma figura que "as xanas" asturianas e "as anjanas" cántabras.
Dicionario dos seres Míticos Galegos. Editorial Xerais

martes, 16 de diciembre de 2008

As Ninfas, os Faunos, os Sátiros e Silvanos

Eran divinidades menores femininas que vivían nas montañas, nas fragas, nos ríos, nas fontes. Eran mozas moi fermosas e había varios grupos e categorías: as Ninfas Melias ou "dos freixos", nacidas o mesmo que os Xigantes do sangue de Urano; as Dríades ou Hamadríades "Ninfas dos carballos" ou "das árbores" en xeral, cuxa vida estaba ligada a unha árbore determinada; as Náyades ou ninfas das augas doces, sobre todo dos regatos, arroios e fontes de montaña; as Oréades ou ninfas dos montes; as Alseides ou "das fragas"; as Antríades ou "das covas"; tamén as Oceánidas, fillas como os ríos do Océano e de Tetis (a avoa) e das que hai ata corenta e un nomes peculiares.
Menos as Melias e as fillas dun río determinado, as demais carecen de xenealoxía ou considéranse fillas de Zeus ou do Océano.
Os Faunos, Sátiros e Silvanos son tres grupos que case non se destinguen entre si, son a correspondente masculino das Ninfas, é dicir, divinidades inferiores dos montes, de carácter semianimal, polo menos con cornos e pezuños de castrón (en galego tamén se denómina: cabrón, chibo, bode, godallo) e luxuriosos. Pola súa orixe os Faunos son latinos e identifícanse cos Sátiros gregos do cortexo de Baco. Os Silvanos son tamén latinos identificados co deus dos montes gregos, o arcadio Pan, o gran deus pastoril, con cornos, patas e pezuños de castrón, fillo de Mercurio e de Dríope segundo uns, de Mercurio e de Penélope (a muller de Ulises) segundo outros.

lunes, 15 de diciembre de 2008

Lucifer

Este nome aparece varias veces nos poemas de Ovidio e refírese ao planeta Venus, luceiro vespertino e tamén matutino. Lucifer ou Lucífero é a tradución latina do grego Fósforo, e ambos significan "o que trae a luz", é dicir, o luceiro cuxa aparición precede inmediatamene ao mencer, o que cerra a marcha das estrelas deixando paso ao Sol. O emprego exclusivo da palabra Lúcifer en español referida a Satanás procede da aplicación por algúns Pais da Igrexa, da pasaxe de Isaías XIV 12, que se refire a caída do rei de Babilonia, á rebelión e caída de Satanás, en relación co texto evanxeo Lucas X 18; mentres que hai outra pasaxe do Novo Testamento onde "fósforo " e "lucifer" na biblia grega e latina non teñen valor demónico nin matiz despectivo algún, senón que polo contra probablemente se refira a Cristo.
O Lucífero ou Fósforo é fillo de Astreo e da Aurora ou Eos, que é filla como o Sol e a Lúa, dos Titáns Hiperión e Tea, e a encargada de abrir ao carro do Sol as porta orientais do ceo ao amencer. Os irmáns do Lucifero son os ventos.

jueves, 11 de diciembre de 2008

Fraseoloxía galega

Ditos para cando se bebe demasiado:

Achegarse ás paredes, andar coma un pelexo, andar facendo eses, apañar unha carpa, beber máis da conta, borracho coma unha cuba, cargar o carro, coller unha cogorza, comprar unha mula, estar coma unha uva, ir algo alumeado, levar unha trompa enriba, pegarlle á botella, pescar peas, pillar unha mona, levar un vasiño, traer unha tralla.


Ditos para aparentar e non ser, aparentar o que non se ten, non ser algo como parece...

A cabra da miña veciña sempre dá máis leite cá miña, comer sardiña e arrotar pescada, facer rabos ás culleres (aparentar que se traballa), moita palla e pouco grao, moitas olas ao lume e un garavanzo a cocer, moito ladrar e moito morder, non é tan fero o león como o pintan, nunca chove como trona, ser auga que dorme, ser todo fume, traballar para a galería, unha cousa é dicilo e outra é facelo.

Na fala popular en galego utilizamos "carallo" para manifestar:
Resignación: ai que carallo!
Indignación: que carallo!
Burla, mofa: bueno carallo, bueno!
Desplante: vai ó carallo
Inquisitivo: que carallo é!
Contrariedade: tócate o carallo
Cansazo: deixate de caralladas
Ofensa: Este carallo é parvo!
Templanza: cálmate, carallo!
Ameaza: vén, carallo, vén
Negación : non, carallo, non
Negacion rotunda: nin carallo nin nada
Xuramento: me cago no carallo!
Ira: me cago no carallo, carallo!
Loanzas: é un home de carallo
Dúbida: o carallo vinte e nove
Estrañeza: pero, que carallo pasa?
Desprezo: pásamo por debaixo do carallo
Animoso: dálle carallo, dálle
Caprichoso: saíume do carallo
Cualitativo: non vale un carallo
Valorativo: róncalle o carallo
Fatalidade: ten carallo a cousa...!
Agotamento: xa estou ata o carallo
Picardía: o caralliño
Metereoloxía: vai un tempo do carallo
Lonxe: no quinto carallo

lunes, 8 de diciembre de 2008

Dafne

Dende o verso 452 ata o 567 do libro primeiro da Metamorfose Ovidio cóntanos a metamorfese de Dafne "Primus amor Phoebi Daphne Peneïa: quem non fors ignara dedit,sed saeva Cupidinis ira." "O primeiro amor de Febo (Apolo) foi Dafne, a filla de Peneo, e non foi produto do cego azar, senón da salvaxe ira de Cupido".
O que pasou foi o seguinte: Cando ía Apolo paseando todo fachendoso porque el só fora quen de matar a serpe Pitón, tropezou con Cupido que estaba xogando co seu arco e entón Apolo díxolle "quid tibi, lascive puer, cum fortibus armis?" (que tes ti que ver, neno lascivo, coas armas dos valentes?) esa carga é propia para min que sei loitar coas feras e cos inimigos e que non hai moito que matei á Pitón.
Díxolle a Cupido que se dedicase ao seu e que se deixase de buscar gloria porque esa era para el. Cupido contestoulle: Aínda que o teu arco atravese todo o demais o meu vaite atravesar a ti.
Fuxiu Cupido cara a cima do Parnaso e alí sacou frechas de diferente efecto; unha fai fuxir ao amor, a outra prodúceo. A frecha que fai fuxir ao amor cravouna o deus na ninfa de Peneo (Dafne) a outra a que produce amor cravoulla ata medula a Apolo. Ao instante Apolo queda namorado mentres Dafne aborrece o amor e só goza correndo polas espesas fragas e cazando feras, imitando a deusa Diana; Peneo, o seu pai, está preocupado "generum mihi, filia, debes" (filla, débesme un xenro) "debes mihi, nata, nepotes" (filla, débesme uns netos). Ela colgándose do pescozo do seu pai dicía: "da mihi perpetua, genitor carissime virginitate frui! dedit hoc pater ante Dianae" (concédeme queridisimo pai poder disfrutar da virxinidade perpetua, tamén a Diana lla concedeu o seu pai).Peneo atendeu as súas pregarias, nisto Apolo viu a Dafne e deséxaa e como sempre consegue todo o que desexa, mentres ela fuxe el non deixa de perseguila tratando de convencela, contándolle todo aquilo que é e o que fixo, pero a ninfa cada vez corre máis, só quere que Apolo non a pille, pero ao fin Apolo, que é máis forte, acorta distancias e esgotada Dafne mira as augas do Peneo (o seu pai) e pídelle que destrúa a súa figura para deixar de gustarlle a Apolo. Aínda non acabara a súa pregaria cando empezou a notar que as súas pernas cada vez eran máis pesadas e a súa pel íase cubrindo dunha fina casca, os seus cabelos medraron ata transformarse en follas, os seus brazos en pólas e os seus pés antes tan lixeiros agora están inmobilizados en raíces, na súa cabeza unha arbórea copa, só queda de Dafne a súa espléndida beleza; aínda así Apolo segue amándoa e abrazándoa e díxolle :"Posto que non podes ser a miña esposa serás a miña árbore e vasme acompañar sempre, tamén serás a árbore dos caudillos e medrarás diante da porta de Augusto". O loureiro moveu as súas pólas para asentir.


Estas
cantigas son moi coñecidas na Galiza:

"Aparta loureiro verde,
deixa clarexar a lúa
que estou no medio do monte
non vexo cousa ningunha"

"O loureiro raíz de ouro
bota folliñas de prata...
Coller amores non custa
olvidalos si que mata."

A tradición de esparexer ramas de loureiro á entrada dos templos, cristianizou na bendición dos ramos na Semana Santa. Estes ramos levan emparellada a facultade de espantar os treboadas. Lembro cando era nena que a miña avoa cando había treboadas queimaba follas de loureiro, bendicido o Domingo de Ramos, na porta da casa. Non recordo ben se era para aplacar a Santa Bárbara se era para honrala.

Entre as propiedades desta árbore estaban as de dar ós profetas a facultade de ver o que estaba oculto, chegando a inxerir as follas para lograr a clarividencia.


Sistema dixestivo
Estimula o apetito e as secrecións dixestivas, así como os movementos intestinais. Facilita a dixestión, mellora ou prevén situacións de pirose ou acidez, así como os espasmos intestinais.

Sistema respiratorio
Favorece a expulsión das mucosidades das vías respiratorias e contén sustancias de acción bactericida, polo que resulta moi adecuado en caso de afeccións talles como a bronquite, farinxite etc.

Sistema circulatorio
Contén acedos graxos insaturados, entre eles o oleico e linoleico. Ambos ácidos graxos posúen accións beneficiosas xa que o seu consumo contribúe a reducir o risco de enfermidades cardiovasculares, aínda que a acción máis destacable do loureiro é a nivel do sistema dixestivo.

Outros efectos beneficiosos...
Posúe unha lixeira acción antinflamatoria, contribúe a regular a menstruación na muller e é diurético; aumenta a produción e volume de ouriños, axudando a eliminar o exceso de líquidos do organismo.

miércoles, 3 de diciembre de 2008

Io

É unha historia que forma parte tamén da Metamorfose de Ovidio, está no libro primeiro a continuación de Dafne (da que falarei noutro momento). Io, filla do río Ínaco, (río divino de Argós) era unha fermosísima moza que cando ía visitar ao seu pai , Xúpiter ( o pai dos deuses o prototipo de macho que fai o que lle sae dos ovos, que engana a súa muller con todo o que se pon diante) fixouse nela e no momento decidiu que sería para el, quixese ela ou non (propio de algúns homes "ou eres para min ou non eres para ninguén") primeiro intentou con enganos que a moza fose pola fraga mentres ía calor (claro gustáballe a moza pero non quería que Xuno, a súa muller, o descubrise) nas profundidades da fraga ela non o vería, pero Io non se deixou enganar e intentou fuxir; entón o deus cubriu a terra cunha densa néboa, a moza sentiuse perdida e Xúpiter colleuna e violouna (Ovidio non di exactamente iso, el di "cum deus inductas lata caligine terras occuluit tenuitque fugam rapuitque pudorem." é dicir "cando o deus cubriu a terra en densa e extensa néboa, detivo á fuxitiva e arrebatoulle a virxinidade").
A Xuno chamoulle a atención ver a néboa nun día con tanto sol e como coñecía o "elemento que tiña na casa" buscouno no ceo e o non encontralo imaxinou o que estaba a pasar e di: "aut ego fallor aut ego laedor" (ou me engano ou me están a aldraxar). Ao darse conta Xúpiter de que o ía descubrir a súa muller, transformou a Io nunha fermosa tenreira (eu imaxino que sería da raza rubia galega, son as máis fermosas) a Xuno gustoulle tanto ao vela que lla pediu como agasallo (ela sabía quen era) pero el seguiu a mentir, a moza gustáballe moito pero se non lla daba a súa muller ía sospeitar (tamén é covarde). "Quid faciat? crudele suos addicere amores, non dare suspectum est" (Que facer? entregarlle os seus amores é cruel, non darllos sospeitoso). Ao final entrégalle a vaca a Xuno e esta sabendo como é o seu marido confíalla a Argos "o que vía por todas partes" para que a vixíe e Xúpiter non se chegue a ela.
Quen saíu perdendo nesta historia?, a pobre Io, ela que só pasaba por alí, ao fin rematou con cornos e vixiada por un monstro.

martes, 2 de diciembre de 2008

Xena

Hoxe teño que escribir sobre Xena, a miña cadela. Temos catro cans pero Xena é algo expecial, hai quen di que as mascotas seméllanse aos amos, non sei, pero algo de verdade hai niso.
Xena xa é velliña (12 anos) pero ten tampouco entendemento coma cando era un cachorro, pásalle coma min non se dá conta da idade e pensa que aínda pode correr coma hai anos e claro despois dóenlle as patas e chora, cando a saco coa correa non sabe ir a modo, ten que ir tirando de min todo o tempo. Empezou a formar parte da familia cando tiña un mes, daquela non tiñamos aínda a leira, e estivo vivindo no piso con nós dous anos, eramos sete na casa, ela desde o primeiro momento foi unha máis, o meu fillo daquela tiña 9 anos (as fillas xa eran adolescentes) e anque nos tiña a todos pendientes dela eu penso que non era moi feliz, porque lle pasa coma min, o que lle gusta é a liberdade; saía á rúa dúas veces ao día (pola mañá e pola noite) pero sempre lle era pouco e cando ía ao monte era a cadela máis feliz do mundo. Cando comiamos ela sentaba á mesa con nós, tiña unha cadeira para ela, pero como sabía que ao meu marido iso non lle gustaba cando estaba el, poñíase debaixo da mesa ao meu carón e dábame no brazo para que compartise a comida con ela. Tivo unha etapa na que dicidiu que tiña que contestar ao telefono e a máis dun lle meteu un susto, pois ao soar dáballe coa pata e ao telo descolgado soltaba un ladrido.
Agora desde que vive no campo é a que manda, non lle gusta nada que eu a comparta con outros animais e ponse moi contenta cando imos dar un paseo as dúas soas. Sei que xa ten moita idade pero cada vez que penso niso teño moita tristura.
Lembro cando pariu a primeria vez, tiña case 3 anos, que mal o pasamos as dúas!, ela non era consciente do que lle estaba a pasar e só quería que a collese no colo, queixábase como se fose unha muller, tivo 10 canciños, a moitos deles tiven que limpalos eu porque ela non sabía que facer. Nos seguintes partos xa non me pediu axuda.
Esta é parte da historía dunha cadela que aportou e aporta calor a miña vida. Desexo que a vida sexa xenerosa e eu poida disfrutar dela un montón de anos.

viernes, 28 de noviembre de 2008

Bunbury

Non vou falar de Enrique Bunbury o cantante, senón do meu gato. Bunbury morreu hai uns días, matouno un coche, eu tíñalle dito moitas veces que á estrada non se ía, pero era moi aventureiro e un mal día un coche tropezou con el. A verdade que a súa vida foi un pouco complicada, desde que naceu sempre tivo problemas, anque el sempre os superou, de pequeno sempre tiña os ollos pegadiños e había que lavarllos e despegarllos, despois, non sabemos como, rompeu a punta do rabo e quedoulle torto, na primavera caeu a piscina, non se sabe o tempo que alí botou nadando, cando o viu o meu fillo xa non lle quedaban forzas, ao pouco tempo apareceu un día cun testículo sin pel, pero isto tamén o superou ata que tropezou co coche e xa non puido...
Teño catro gatos máis, pero Bunbury era especial, tiña un caracter moi posesivo, se estaba el comigo non permitía que estivera ninguén máis, cando quería que lle dese masaxes, tiña que darllos xa, ao momento, senón mordíame nas mans; pero a pesar de todo era o meu preferido.

jueves, 27 de noviembre de 2008

Píramo e Tisbe

A Metamorfosis de Ovidio ten gran valor poético e mitográfico tanto polo seu contido, como por ter sido o máis espléndido manual de mitoloxía no que se inspiraron ao longo da historía lexións de artistas como pintores, escultores, músicos... É un dos meus libros preferidos.
No libro IV desta obra está o poema que máis me gusta, "Piramo e Tisbe" que relata a historía de dous amantes cuxas familias eran inimigas, as súas casas só estaban separadas por unha parede a cal tiña unha fenda que lles servía aos amantes para comunicarse a través dela; deciden un día enganar aos guardiáns e reunirse fóra da cidade baixo unha árbore de froitas brancas, unha poderosa moreira situada preto dun frío manancial. Tisbe consigue fuxir e chega ao lugar da cita e séntase baixo a árbore a esperar ao seu amor, chega entón unha leoa que ía beber despois de comer uns bois que matara; ao vela, Tisbe fuxiu e escondeuse nunha cova pero na fuxida perdeu o seu manto, cando a leoa viu o manto rompeuno coa súa boca ensanguentada. Piramo chegou máis tarde e ao ver as pegadas da leoa e o manto cheo de sangue, pensou que a súa amada fora devorada pola fera e desesperado cravouse o seu puñal; o sangue salta a grande altura e as froitas da árbore tinguense de escuro, e a raíz humedecida no sangue, matiza de cor púrpura as moras que colgan. Cando Tisbe decide saír da cova, busca ao mozo e anque está segura que é o lugar, as froitas da árbore fana dubidar pero ve no chan o corpo ensanguentado, recoñece ao seu amor, e dase conta do que pasou (Pyrame quis te mihi casus ademit) "Piramo que desventura me deixou sen ti" (Pyrame, responde! Tua te carissima Thisbe nominat: exaudi vultusque atolle iacentes! ) "Piramo responde, é a túa adorada Tisbe a que te chama, escoita e levanta a túa cabeza abatida" a túa propia man deuche a morte e o teu propio amor, irei tras túa e da túa morte dirase que fun eu a tráxica causa e compañeira e de quen só a morte podía arrancarme nin a morte poderá arrancante de min. Pídolles aos teus pais e aos meus non nos separen e nos soterren na mesma tumba e ti árbore que coas túas pólas das sombra a un corpo só, pronto lla darás a dous, conserva os sinais da nosa ruína e ten sempre froitas negras propias para o luto, en memoria do noso sangue; desesperada suicídase co mesmo puñal. As súas pregarias conmoveron aos seus pais e aos deuses, as froitas da moreira son negruzcas cando están maduras e as súas cinzas descansan nunha única urna baixo a árbore.
Despois de ler o contido de varios blogs no día adicado a muller maltratada eu pensei en escribir isto... Habería que plantar unha moreira cada vez que unha muller é asasinada, por desgraza xa teriamos un bosque inmenso.
Isto só é un desatino dunha muller cincuentona que quere rematar cunha reflexión: Se as mulleres somos as que parimos, as que amamantamos e criamos, que facemos mal para que existan homes que só nos vexan como simples obxectos?. Quen é o culpable de que exista unha sociedade machista? eu estou convencida de que somos as mulleres.

miércoles, 26 de noviembre de 2008

A linguaxe das flores...

Grazas ás flores podemos expresar diversidade de sentimentos, como amor, amizade, respecto, condolencia... Polo que son xa parte esencial de vodas, aniversario, aniversarios, concursos e funerais; nos seus máis variadas cores e formas.
É moi importante entón ter nocións básicas do significado que as flores teñen por cor e especie. Existe unha linguaxe moi propia das flores, da cal a súa difusión foise perdendo no tempo, pero da que aínda podemos rescatar algúns detalles interesantes. Devandita linguaxe coñécese tamén como floriografía, a cal utilizábase amplamente na época vitoriana para enviar mensaxes cifradas...

Para comunicar amor e apasionamiento utilízanse as rosas vermellas, uso que aínda hoxe teñen pois son as rosas máis populares cando de amor romántico se trata, por exemplo, no día de San Valentín. Agora, as rosas brancas, tan utilizadas en vodas, significan pureza, castidade, virtude. Pero se o que se quere é comunicar amizade e devoción, as rosas amarelas son ideais para isto.
Aínda que recordemos que máis aló das rosas, hai unha inmensa variedade de flores que transmiten sentimentos tamén, como o Narciso: recordos ou a Viola tricolor: pensamentos.
Así que a próxima vez que debas mandar un ramo de flores pensa coidadosamente o que desexas transmitir co teu agasallo... ;)

Fonte: Wikipedia

"Reflexións"

Hoxe recibín a revista "Historía" de National Geograpic e na portada en letras destacadas pon "Tutankhamón: El rey desconocido". Eu pregúntome: por quen é descoñecido?, todo o mundo, aínda que non teña nin idea da historía de Exipto, coñece o nome de Tutakhamón. Aínda non tiven tempo de ler o artigo, non obstante, eu opino que se a civilización exipcia foi importante durante case 3000 anos, por que se lle presta tanta atención a un faraón que só estivo no poder 9 anos? tampouco é famoso porque fíxese algo importante. Poida que só se trate de que é do que máis restos se encontraron; entón un home que case non aportou nada a verdadeira historía da súa civilización agora despois de moitos séculos converteuse nunha das referencias máis coñecidas.
Quen lle ía dicir o pobre Tutankhamón que viviu no século XIV a. de C. que no século XXI d. de C. a súa mascara mortuoria ía ocupar as portadas das revistas. Está claro que para todo hai que ter sorte, no caso deste faraón eu pregúntome se el estaría de acordo de que a súa imaxe aparecese con tanta frecuencia nas portadas das revistas.
Eu non me podo nin imaxinar que por calquera broma do destino dentro de XX séculos alguén fose a utilizar os meus restos ou os das persoas que quero como ratas de laboratorio, anque iso me dese unha fama que na miña época non tiven nin quero.

martes, 25 de noviembre de 2008

Campaña contra a pornografía infantil

O meu entorno

Esta é a primeira entrada neste blog, non sei o que sairá, sempre me gustou escribir.Son unha persoa que se expresa mellor escribindo que comunicándose de forma oral.

Vivo en Ourense pero paso máis tempo nunha pequena finca que temos a 8 km.


A vida situoume na cidade pero eu non nacín para vivir nunha colmea, síntome presa, non vexo a hora de fuxir. Non me gusta pasear polas rúas, non soporto ir de compras, non soporto aos "urbanitos" das pequenas cidades que só viven de portas para fóra. O meu son os animais, o campo, as patacas, as cebolas... e por suposto as plantas. Teño un pequeno xardín, vaia máis ben, é un proxecto de xardín, espero conseguir algún día algo bonito. Trato de ter variedade de plantas, pero teño un problema, a finca ten un microclima bastante extremo, no inverno vai moito frío e no verán moita calor, iso fai que moitas variedades de plantas non soporten o inverno e todos os anos eu non teño máis remedio que repoñelas. A semana pasada estiven plantando anémonas e tulipáns.


Agora tócame falar dos meus cabalos, Morocho e Khalil, son dous poldros de 3 anos e medio que naceron a mesma noite de dúas eguas irmás que vendemos o ano pasado. Morocho ( hispanoárabe, tordo) é un mangallón, nobrete que non é consciente da magnitude do seu corpo e non sabe medir as súas forzas, as veces danos algúns sustos soltándose da corda cando vai ao monte, pero ao darse conta do que fai, volve como si fose un neno que fixo unha trasnada a pedir perdón. Khalil (o meu Khalil) é coma un bonequiño, árabe, alazán moi intelixente pero tamén moi dócil.

Todos os días imos sacalos ao prado ás mañás e metelos á noite. En setembro e outubro estiveron na Hípica de Coles para que os domaran e poder montalos, pero eu quedei moi enfada coa xente que está encargada dese lugar, non me parece que sexa xente seria, poucas veces cheguei a ver aos cabalos que estivesen coas cortes limpas e a última semana que estiveron ao chegar encontreime coa sorpresa de que á Khalil o tiñan amarrado cunha corda nun cortello todo cheo de auga, onde teñen aos pobres ponis todo o ano, ao chamarlles a atención por terme ao cabalo daquela maneira, resulta que a razón era que como o meu cabalo era moi dócil, estaba alí porque non tiñan sitio, na corte do Khalil estaba un cabalo que era moi malo; ao meu cabalo como é bo amárrano cunha corda nun sitio fedorento...

Xa pasou... e eu non penso volver alí, porque nin son profesionais nin teñen idea de como se tratan aos animais.


Noutro momento falarei dos meus cans e gatos